වරක්‌ ලිච්ඡවී පුත්‍ර සුනක්‌ඛත්ත, බුදුරදුන්ගේ බුද්ධ මහිමය අවතක්‌සේරු කළ අවස්‌ථාවක දී බුදුරජාණන් වහන්සේට සිංහනාද පැවැත්වීමට සිදු විය. කුමන අයුරින් ශ්‍රාවකයන් දක්‌ෂතා දැක්‌වුවද බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඥාන ශක්‌තියට සමාන කළ හැකි එකදු ශ්‍රාවකයකු හෝ බුදු සසුනේ නොවීය. ඒ බව ආනන්ද හිමියන් ගෝපක මොග්ගල්ලාන බමුණාට විස්‌තරාත්මකව පැහැදිලි කර දුන්හ.
ආශ්‍රවයන් ක්‌ෂය කිරීමෙන් නිර්වාණාවබෝධය ලැබීම යන කරුණෙන් තථාගත හා ශ්‍රාවක පිරිස අතර වෙනසක්‌ නොමැති වුවද රහතන් වහන්සේලා හා සාධාරණ නොවන තථාගතයන් වහන්සේට පමණක්‌ විශේෂිත ඥාන ශක්‌තීන් සමුදායක්‌ පැවැතුණි. ඒවා දස බල ඥාන හා චතුර් වෛශරාද්‍ය නොහොත් විශාරද ඥාන යනවෙන් පැහැදිලි වේ. බුදුරදුන් ම.නි. මහා සීහනාද සූත්‍රය තුළින් සිංහයකු අන්සතුන් අභිබවා සිංහනාද පවත්වන්නා සේ සිංහ නාද පැවැත්වූ ආකාරය පැහැදිලි වේ. බුදුහිමි එලෙස සිංහනාද පැවැත්වූයේ බුදුහිමිටම පමණක්‌ සීමාවූ දසබල ඥාන හා චතුර් වෛශරාද්‍ය ඥාන තුළින් බව පැහැදිලි වේ.
ඒ අනුව බුදුරදුන්ගේ එම සුවිශේෂී ගුණ පිළිබඳ වර්තමාන ගිහි - පැවිදි ශ්‍රාවකයින්ද දැන හඳුනාගෙන නව අරහාදී ගුණයන්ගෙන් හෙබි බුදුරදුන් පිළිබඳ තව තවත් ගෞරවය, ශ්‍රද්ධාව වැඩි දියණු කර ගත යුතුව ඇත. ලොව බිහිවූ කිසිදු ශාස්‌තෘවරයකුට නොමැති බුදුරදුන්ට පමණක්‌ සීමාවූ ඥාන සමුදායක්‌ පිළිබඳ දේශනාව තුළ පැහැදිලි වේ. ඒ අතර සුවිශේෂී ඥාන ශක්‌තීන් දෙකක්‌ වශයෙන් දසබල ඥාන හා චතුර් වෛශාරද්‍ය ඥාන හැඳින්වීමට පුළුවන. එම ඥාන හඳුනාගෙන බුදුරදුන් පිළිබඳ තව තවත් ගෞරවය, ශ්‍රද්ධාව වැඩි දියුණු කර ගනිමින් නිවන් මගට පිවිසීමට උත්සුක විය යුතුය. එම දස බල ඥාන නම්,
▬▬▬▬
දස බල ඥාන,
1. හේතු ඵල්‍යානුකූලව විය හැකි දේ දැන ගැනීමේ හැකියාව.
2. අතීත, වර්තමාන හා අනාගත කර්මය සමාදානයෙන් කාරණා වශයෙන් හේතු වශයෙන් තතු පරිදි දැනීම.
3. සුගති දුග්ගති ආදී සෑම තැන්වලම සත්වයා යොමුවන ප්‍රතිපදාවන් යථාභූත වශයෙන් දැනීම.
4. සංචාර ලෝකයේ ධාතුනානත්වය පිළිබඳ ඇති සැටියෙන් දැකීම.
5. පුද්ගලයාගේ විවිධ මානසික වූ චරිත ස්‌වභාවයන් පිළිබඳ ඇති සැටියෙන් දැකීම
6. සත්වයන්ගේ නිර්වාණාවබෝධයට අවශ්‍ය සද්ධා, වීරිය, සති, සමාධි, පඤ්ඥා යන ඉන්ද්‍රියයන් වැඩීමේ අඩු වැඩි බව දැකීමේ හැකියාව.
7. ධ්‍යාන විමෝක්‍ෂ (විමුක්‌ති) සමාධි සමාපත්තීන්ගේ කිළිsටි වීම, පිරිසිදු වීම, නැගීසිටීම ඇති සැටියෙන් දැකීම.
8. නොයෙක්‌ ආකාර වූ පෙර විසූ ස්‌කන්ධ පිළිවෙළ සිහිකිරීමේ හැකියාව.
9. මනුෂ්‍ය ඇස ඉක්‌මවා ඇති දිව්‍යමය වූ ඇසින් කර්මානුරූපීව සුගතියට හෝ දුගතියට හෝ පත්වන සත්වයන්ගේ චුතියන් උපපාතයන් දැකීම.
10. ආශ්‍රවයන් ක්‌ෂය වීමෙන් අනාශ්‍රව වූ ෙච්තෝ විමුක්‌තියත් පඤ්ඥා විමුක්‌තියත් මේ අත්බැව්හිදීම දිට්‌ඨධම්මික වශයෙන් තමාම විශේෂයෙන් දැන සාක්‌ෂාත් කොට එම ඥානයට එළඹ වාසය කිරීම.
මේ දස බල ඥාන පිළිබඳ පැහැදිලි කිරීමේදී එම ඥාන ශක්‌තීන් තේරුම් ගැනීමේ පහසුව තකා මේ ආකාරයෙන් අවබෝධ කර ගැනීම වැදගත් වේ.
පුරුෂයන් 10ක බලය කලාවක ඇතෙකුටද,
කලාවක ඇතුන් 10ක බලය ගංගෙය්‍ය ඇතෙකුටද,
ගංගෙය්‍ය ඇතුන් 10ක බලය පණ්‌ඩර ඇතෙකුටද,
පණ්‌ඩර ඇතුන් 10ක බලය හම්බ ඇතෙකුටද,
හම්බ ඇතුන් 10ක බලය පිංගල ඇතෙකුටද,
පිංගල ඇතුන් 10ක බලය ගන්ධ ඇතෙකුටද,
ගන්ධ ඇතුන් 10ක බලය මංගල ඇතෙකුටද,
මංගල ඇතුන් 10ක බලය හේම ඇතෙකුටද,
හේම ඇතුන් 10ක බලය උපේසථ ඇතෙකුටද,
උපෝසථ ඇතුන් 10ක බලය ඡද්දත්ත ඇතෙකුටද,
ඡද්දත්ත ඇතුන් 10ක බලය තථාගත කාය බලයටද සමාන වේ.
සමසතයක්‌ වශයෙන් ගත්කල සාමාන්‍ය ඇතුන් කෝටි 10ක බලයටද සාමාන්‍ය පුරුෂයන් නම් කෝටි දස දහසක බලයටද සමානය.
▬▬▬▬
චතුර් වෛශාරද්‍ය ඥාන
මේ කරුණු හතර බොරු කළ හැකි සමතෙක්‌ ලෝකයේ නැත. මේ ගැන නුවණින් සිතන විට උන්වහන්සේගේ සිතෙහි ඇතිව සතුට ඉන් ගම්‍යමාන වේ. එම චතුර් වෛශරද්‍ය ඥානනම්,
1. සම්මා සම්බුද්ධයෙමියි ප්‍රතිඥ කරන මට මේ මේ ධර්ම නුඹ විසින් අවබෝධ කර නැතැයි කිසිවකු කරුණු සහිතව ප්‍රතිචෝදනා කරන්නේ යන්න මම නොදනිමි. මම සම්බුදු බව ලැබුවෙමි.
2. ආශ්‍රවයන් ක්‌ෂය කර ඇත්තෙමියි ප්‍රතිඥා කරන මට මේ මේ ආශ්‍රව නුඹ විසින් ක්‌ෂය කර නැතැයි කිසිවකු කරුණු සහිතව ප්‍රතිචෝදනා කරන්නේ යන්න මම නොදනිමි - මම රහත් කෙනෙක්‌මි.
3. මාර්ග ඵලයන්ට අන්තරායික වූ ධර්මයන් ප්‍රකාශ කරන මට ඒ කරුණු අන්තරාය පිණිස නොවේ යෑයි කරුණු සහිතව කිසිවෙක්‌ ප්‍රතිචෝදනා කරන්නේය යන කරුණු මම නොදනිමි. මේ දහම් සඟමොක්‌ සැපතට බාධා කරයි.
4. ඔබ විසින් යම් අර්ථයක්‌ පිණිස දහම් දෙසන ලදද ඒ ධර්මය අනුව පිළිපදින තැනැත්තාගේ දුක්‌ මැනවින් කෙළවර කිරීම පිණිස නොවේ යෑයි කරුණු සහිතව කිසිවෙක්‌ ප්‍රතිචෝදනා කරන්නේය යන කරුණු මම නොදනිමි. මේ දහම් නිවනට හිතකරය.
මෙම කරුණු බුදුරජාණන් වහන්සේ සතු සුවිශේෂී හැකියාවන් වේ. බුදුහිමි ගුරුවරයකු නොමැතිව තම උත්සාහයෙන් හා ඥාන ශක්‌තියෙන් අවබෝධ කරගත් එම දස බල ඥාන හා චතුර් වෛශරාද්‍ය ඥාන එසේ නොවේ යෑයි කීමට සමත් මිනිසෙක්‌, ශ්‍රමණයෙක්‌, බ්‍රහ්මයෙක්‌, දෙවියෙක්‌, බ්‍රාහ්මණයෙක්‌ මේ තුන් ලෝකයේම නොමැත්තේය. තිලොවටම තිලකයක්‌ බඳු බුදුර¹ණෝ අනන්ත අපරිමිත ගුණ සමුදායකින් සමන්විත වූහ. එම උතුම් ගුණ සමුදායට ගරු කිරීමත් එම ඥාන ශක්‌තීන් අවබෝධ කර ගැනීමත් බුද්ධ ශ්‍රාවකයන් හා සියලු සත්වයන් විසින්ම සිදු කළ යුතු වන්නේය.
මාස්‌පොත ඓතිහාසික බෝධිපූජා විහාරස්‌ථානවාසී, කොබෙයිගනේ පුබ්බිලිය ශ්‍රී සාරානන්ද පිරිවනේ නියෝජ්‍ය පරිවේනාධිපති,
ගලගෙදර රතනවංශ හිමි